NÊN XỬ THẾ NÀO?

Thứ ba - 21/07/2020 06:59 |   578
Năm 2019, Trang Nhà đã giới thiệu đến độc giả CỔ HỌC TINH HOA Quyển Nhất. Nay, xin kính mời tham khảo tiếp Quyển Nhị. (xin gửi Nhời Bình qua email: binhbalme@gmail.com)
NÊN XỬ THẾ NÀO?

NÊN XỬ THẾ NÀO?

Thầy Mạnh Tử hỏi vua Tuyên Vương nước Tề rằng:

Giả sử có người bầy tôi nhà vua, đem y thực của vợ con ký thác cho người bạn thân, nhờ trông nom giúp để sang chơi nước Sở có việc, mà kịp đến lúc về, mới biết bạn để cho vợ con đói rét thì người ấy nên xử với bạn thế nào?

- Vua nói: Nên tuyệt giao.

- Thầy Mạnh Tử lại hỏi:

Giả sử có người làm quan Sĩ Sư không hay trông nom được thuộc viên, để cho hình ngục sai nhầm, công việc phê khoáng, thì nhà Vua nên xử thế nào với viên quan ấy?

- Vua nói: Nên bãi về.

- Thầy Mạnh Tử nhân đấy hỏi nữa:

Thế thời làm vua một nước mà không sửa sang việc chính trị, việc giáo dục để đến nỗi trong nước không được bình trị, thì trách nhiệm tại ai và nên xử như thế nào?

Vua nghe nói, ngảnh ngay sang bên tả, bên hữu, nói lảng chuyện khác, có ý vừa chữa thẹn, vừa tránh không giả nhời.

MẠNH TỬ

GIẢI NGHĨA

- Mạnh Tử: người nước Châu, đời Chiến quốc, tên là Kha, học thuyết của ông cốt ở điều "Nhân nghĩa", "Tính thiện“, đời sau tôn ông là Ả Thảnh.

- Tề: một nước chư hầu mạnh đời Chiến quốc ở về tỉnh Sơn Đông bây giờ.

- Giả sử: ví phỏng, ví bằng như có.

- Y thực: quần áo mặc, lương thực ăn.

- Ký thác: uỷ cho ai việc gì nhờ người ta lo liệu thay mình.

- Sở: một nước chư hầu to và mạnh thời Chiến quốc ở vào vùng tỉnh Hồ Bắc, Hồ Nam, Giang Tây, Giang Tô bây giờ.

- Tuyệt giao: bỏ đứt không chơi bời đi lại với nhau nữa.

- Sĩ Sư: Chức quan coi việc hình ngục, tựa như hình bộ Thượng thư hay Án sát ngày nay.

- Thuộc viên: quan lại nhỏ làm việc dưới quyền một quan to.

- Phế khoảng: trễ nải bỏ thiếu không làm cho đầy đủ.

- Chính trị: phép trị dân cho được yên, nước cho được mạnh.

- Giáo dục: sự dạy bảo cho dân cái lối nên theo, cái việc nên biết để khỏi ngu dại.

- Bình trị: thái bình, dân yên, nước trí.

- Trách nhiệm: việc gì phải làm mà làm cho đầy đủ không ai nói được.

- Bên tả bên hữu: những người hầu cận bên vua.

NHỜI BÀN

Thầy Mạnh Tử đây chỉ vi việc nước nhà có ý khuyên vua Tuyên Vương nước Tề. Hai đoạn trên, câu hỏi của Thầy hữu tâm mà câu giả nhời của vua vô tâm. Đoạn thứ nhất nói vì "tình bạn“ kể nghĩa cử cũng đáng tiếc, song đã nhận nhời ký thác của anh em mà ra lòng phụ bạc, thì thật là người bạn đáng tuyệt giao. Đoạn thứ nhì nói về "phép nước" kể thực buộc vào tội, chưa có gì là nặng, song làm quan mà đến nỗi không trông mom được kẻ dưới để phế khoáng việc công, thì thật là viên quan không nên dụng.

Còn đoạn thứ ba, tuy ông nói qua, mà đã ngụ sẵn cái ý thuế má quá nặng, để dân đói rét, hình phạt sai nhầm để dân oan khổ, làm vua mà đối với dân với nước như vậy, thì cái cữu đáng to biết chừng nào. Thế mà tiếc thay vua Tề Tuyên Vương gặp được người nói thật như thế mà lại không chịu rộng hỏi để sửa lỗi của mình.

 
 

Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân biên soạn
theo bản in của Vĩnh Hưng Long Thư Quán xuất bản năm 1928


NHỜI BÌNH
- Đem y thực của vợ con ký thác cho người bạn thân, nhờ trông nom giúp để sang chơi nước Sở có việc, ấy là  "giao trứng cho ác".
- Đến lúc về, mới biết bạn để cho vợ con đói rét, ấy
là điều bất ngờ.
- Làm quan Sĩ Sư mà không trông nom được thuộc viên, ấy là bất tài.
- Làm vua một nước mà không sửa sang việc chính trị, việc giáo dục để đến nỗi trong nước không được bình trị, khi được sửa lỗi lại ngảnh ngay sang bên tả, bên hữu, ấy là chuyện bất bình... luận.
(VDB).


THẮC MẮC
- "Giao trứng cho ác" là gì?

GIẢ NHỜI
-
Ngụ ý nói về cặp đôi chim sẻ nghe lời ngon tiếng ngọt, nhờ quạ trông nom giúp trứng của mình. Kết quả là, lũ quạ gian ác đã hại đời những chú chim non còn chưa kịp thấy ánh nắng mặt trời. Đem trứng mà giao cho quạ thì thật là dại dột và nguy hiểm biết bao. (chị google).

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây