DÂN QUÝ NHẤT
Nước mà trông cậy để đứng vững được là nhờ ở ba điều: Một là: dân; hai là: xã tắc; ba là: vua.
Đem ba điều ấy so sánh với nhau, dân suy không có thế đáng tôn, nhưng có hình đáng sợ thật là quí nhất.
Xã tắc là thần tuy phù hộ cho được khoẻ, được sống, nhưng cũng vì dân mà đặt ra, chẳng có thể bì với dân được, vậy xã tắc còn là thứ hai.
Vua tuy chúa tể cả thần, cả dân, nhưng kỳ thực cũng phải nhờ lòng dân có yêu mến, xã tắc có yên ổn, thì mới lâu dài được, thế thì vua ví với dân, với xã tắc, vua là khinh.
MẠNH TỬ
- Xã tắc: xã: thổ thần tức là Thần giữ đất; tắc; cốc thần, tức là Thần cho được mùa.
- Thế: quyền to; sức mạnh khiến cho người ta phải nể, phải sợ.
- Hình: hình tượng hiển hiện ai cũng biết.
- Phù hộ: che chở đỡ đần.
- Chúa tể: đứng đầu cai quản trông nom tất cả.
Nước có Quân chủ, thì còn ai trọng bằng vua chúa. Tục chuộng Thần quyền, thì còn ai sợ bằng thần thánh. Một đàn dân ngu, tha hồ mà giày xéo! Nhưng có biết đâu dân chính là gốc của nước, có dân mới có xã tắc, có dân mới có vua. Nên đem so dân với vua, với xã tắc, thì dân là quí nhất, không thể khinh thường được. Ông Mạnh sinh vào đời cổ, quân chủ áp chế, mà thực đã hiểu rõ cái nhẽ tối tân của đời tối tân bây giờ, là đời dân quyền, dân chủ rất nên công bằng vậy.
Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân biên soạn
theo bản in của Vĩnh Hưng Long Thư Quán xuất bản năm 1928
NHỜI BÌNH
“Dân là vốn quý nhất, có dân là có tất cả”, “dễ mười lần không dân cũng chịu, khó trăm lần dân liệu cũng xong”. (theo Chủ tịch Hồ Chí Minh).
“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa đã ban cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. (theo Tuyên ngôn độc lập ngày 2.9.1945).
Đó cũng là câu mở đầu trong bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ năm 1776 và trích câu trong bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1789. Bởi thế, có thể khẳng định: DÂN QUÝ NHẤT.
(xin gửi thêm Nhời Bình qua email: binhbalme@gmail.com)
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn